Η μούσα
Η μούσα δεν σε ρωτάει πότε θα σε επισκεφθεί. Κοιμάται και περιμένει τον κατάλληλο επισκέπτη να την ξυπνήσει. Άμα ανοίξει τα μάτια της ξαφνικά και σε κοιτάξει, το νιώθεις στο βλέμμα της ότι κάτι έχει να σου πει. Ένα στιγμιότυπο από την στιγμή εκείνη είναι απαραίτητο, αλλιώς μπορεί να φύγει και να ξεχάσεις ακόμη και το πρόσωπό της.
Όλα είναι μια αρχή
Περπατάς στο δρόμο με το σκύλο σου ένα καλοκαιρινό απόγευμα. Στην βεράντα ενός σπιτιού μια γυναίκα κάτι γράφει και ο άνδρας που στέκεται δίπλα της της λέει με επιτακτική φωνή. “Γράψε άνεργη και ανασφάλιστη”.
Γυρίζεις σπίτι και γράφεις στο ημερολόγιο σου, “Γράψε άνεργη και ανασφάλιστη”*. Ξέρεις ότι αυτή η φράση θα σε οδηγήσει κάπου, δεν γνωρίζεις ακόμη που, αλλά δεν πρέπει να αγνοήσεις αυτό το συναίσθημα. Πίσω από αυτήν την φράση κρύβεται μια δική σου αλήθεια. Ξέρεις ότι εάν προσπαθήσεις να αναλύσεις αυτό που νιώθεις με λογική και επιχειρήματα, δεν θα μπορέσεις ούτε εσύ να το κατανοήσεις σε βάθος.
Σαν θα το βάλεις μέσα σε μια ιστορία, θα αρχίζει να βγάζει νόημα. Βρίσκεται ήδη εκεί, μέσα στα μονοπάτια του μυαλού σου και πρέπει να την αφηγηθείς. Δεν έχει να κάνει με την δική τους ιστορία, γιατί απλά δεν την γνωρίζεις. Αλλά έχει να κάνει με ένα δικό σου βίωμα που επιζητεί να γίνει μια ιστορία κατανοητή. Δεν μπορείς να μοιραστείς το συναίσθημα, παρά μόνο εάν καταφέρεις να το κάνεις εμπειρία και βίωμα, έστω κάποιων φανταστικών ανθρώπων.
*Έτσι γεννήθηκε το διήγημα “Γράψε άνεργη και ανασφάλιστη”. Λίγους μήνες μετά πήρε β’ έπαινο στον 1ο Πανελλήνιο Λογοτεχνικό Διαγωνισμό της Δημοτικής Βιβλιοθήκης Αγίας Παρασκευής. Ήταν μια έμπνευση, ήταν η μούσα; Μπορεί. Aν δεν το είχα καταγράψει εκείνη την στιγμή στο ημερολόγιό μου, ίσως να είχε φύγει για πάντα.
Ενδιαφέρουσες σκέψεις που γίνονται σημειώσεις
Ταξιδεύεις με την οικογένειά σου. Σου χαμογελούν όταν τους βγάζεις μια αναμνηστική φωτογραφία στο κατάστρωμα του πλοίου. Τους χαμογελάς όταν σε βγάζουν εκείνοι. Μετά κοιτάς τα χαμόγελα στο κινητό σου και ξέρεις ότι κρύβουν αγάπη.
Δίπλα σου ένα νεαρό κορίτσι μόνο του, προσπαθεί να πάρει την πιο κατάλληλη πόζα. Στρώνει την φράντζα της, φτιάχνει την τιράντα στον ώμο και χαμογελά. Διορθώνει λίγο το κραγιόν της και ξανακοιτά μέσα στον “ηλεκτρονικό” της καθρέπτη. Τα φίλτρα του την αποθεώνουν.
Θα βγάλει πολλές φωτογραφίες, καθώς θα προσπαθεί πολύ να πάρει μια… αυθόρμητη έκφραση. Καμιά δεν της αρέσει και ξαναπροσπαθεί. Μα είναι όμορφη, σκέφτεσαι. Είναι νέα, είναι φρέσκια σαν το αεράκι που σου χαϊδεύει το πρόσωπο κι έχει την αύρα των δεκαοκτώ της χρόνων. Τι μπορεί να πήγε στραβά στην αυτοφωτογράφισή της;
Βγάζεις τότε ένα σημειωματάριο από την τσάντα σου κι αρχίζεις γρήγορα να γράφεις. Η μια λέξη ακολουθεί την άλλη και ένα σύντομο κείμενο ολοκληρώνεται σε λίγα λεπτά. Αν δεν είχες σημειώσει αυτή την καταιγίδα σκέψεων και συνειρμών, θα τις είχες χάσει για πάντα. Μετά μοιράζεσαι αυτές τις σκέψεις και αναρωτιέσαι, “Σε ποιόν χαμογελούμε τώρα;”
Κάποιοι συγγραφείς συνηθίζουν να κρατούν ένα ημερολόγιο σκέψεων και θεμάτων που τους κεντρίζουν το ενδιαφέρον. Τις περισσότερες φορές δεν γνωρίζουν ούτε οι ίδιοι γιατί. Απλά τις καταγράφουν. Μόνο η πένα τους γνωρίζει πόσο σημαντικές είναι και ο συγγραφέας το ημερολόγιο αυτό το ονομάζει Journal.
Τι είναι το Journal του συγγραφέα;
Η Άγκαθα Κρίστι είχε πει ότι “Η καλύτερη στιγμή για να σχεδιάσεις ένα βιβλίο είναι ενώ πλένεις τα πιάτα”. Όταν κάνουμε μια μηχανική δουλειά που δεν θέλει ιδιαίτερη επεξεργασία, το μυαλό μας ελεύθερο ταξιδεύει σε δημιουργικά μονοπάτια, γιατί απλά βαριέται. Τι θα συμβεί εάν δεν σπεύσουμε να κρατήσουμε σημειώσεις για τις ιδέες που είχαμε. Το πιθανότερο είναι να τις ξεχάσουμε.
Στο ημερολόγιο του συγγραφέα καταγράφονται σκέψεις και ερωτήματα. Τι θα συνέβαινε εάν ο δολοφόνος είχε ένα δίδυμο αδερφό; Εάν ο μπάτλερ δεν έχει άλλοθι; Ένα μικρό βιογραφικό, μια περιπέτεια από τα σχολικά χρόνια, μια παλιά αγάπη. Όλα αυτά λαξεύουν μια άμορφη πέτρα και φτιάχνουν έναν καινούριο φανταστικό πρόσωπο. Όχι, δεν είναι όλα για το βιβλίο μας. Είναι δική μας εσωτερική διεργασία, όπως κάνει προσχέδια ένας ζωγράφος πριν ξεκινήσει ένα καινούριο πίνακα. Γιατί όλοι οι ήρωες και οι ηρωίδες έχουν ένα παρελθόν που τους έχει διαμορφώσει και πρέπει να ξεκινήσεις από εκεί για να τους γνωρίσεις. Δεν φύτρωσαν στις πρώτες σου σελίδες. Το μέλλον τους έχει πολλά πιθανά μονοπάτια και καθορίζεται από τις επιλογές τους. Δεν είναι τόσο άβουλα πλάσματα στα χέρια σου, όσο πιστεύεις.
Ένα σημειωματάριο μπορεί να καταγράψει δημιουργικές σκέψεις και συνειρμούς που τις ακολουθούν. Πήγατε στην τράπεζα το πρωί. Τι θα μπορούσε να είχε συμβεί στον ήρωα σας σε ένα τέτοιο χώρο; Να γινόταν μάρτυρας μιας ένοπλης ληστείας; Σωστά, έτσι ξεκίνησε το “Μια τυχαία συνάντηση”.
Δεν επιλέγουμε πότε θα μας επισκεφτεί ο επόμενος καταιγισμός ιδεών (brainstorming) και δεν μπορούμε να τον προσκαλέσουμε όποτε επιθυμούμε. Δεν υπηρετεί αυτός εμάς, αλλά εμείς εκείνον. Όταν έχουμε το ένα ερέθισμα ζωντανό μπροστά μας, αυτό μας χτυπάει ένα καμπανάκι και μετά φεύγει, χάνεται.
Έπειτα, ένα κείμενο όπως το έχουμε καταγράψει αρχικά, δεν χρειάζεται να μπει αυτούσιο μέσα στο διήγημα ή το μυθιστόρημά μας. Μπορεί να κουβαλάει όλη την ουσία μιας σημαντικής σκηνής, που πρέπει να ξαναδουλέψουμε και να το προσαρμόσουμε στην δική μας περίσταση. Μια ηρωίδα που την απασχολούν σοβαρά προβλήματα υγείας και κοιτάζει ένα νέο κι όμορφο κορίτσι να προσπαθεί να βγάλει την ιδανική φωτογραφία της ημέρας, τι συνειδητοποιεί για την ματαιοδοξία των ανθρώπων;
Το ημερολόγιο ενός συγγραφέα είναι ο χώρος όπου μπορεί ελεύθερα να επεξεργαστεί τις σκέψεις και τα συναισθήματά του και να τα διατηρήσει ατόφια, όπως την στιγμή που γεννήθηκαν. Δεν γράφεις για την καθημερινότητά σου, γράφεις μόνο για όλα όσα σημαντικά και άξια λόγου θα ήθελες να μοιραστείς από την κάθε μέρα σου.
Τι γράφεις μέσα σε ένα συγγραφικό ημερολόγιο (Writer’s journal)
- Πιθανή έκβαση σε ένα ανοιχτό θέμα. Καθώς γράφεις, κάπου έχεις κολλήσει. Τι θα απογίνει με εκείνον τον ήρωα που δημιούργησε πρόβλημα στην πρωταγωνίστριά σου; Η ιδέα σου ήρθε λίγο πριν πέσεις για ύπνο. Όμως το πρωί μπορεί και να μην την θυμάσαι.
- Καταιγισμός ιδεών (Brainstorming). Πίνεις τον καφέ σου Κυριακή πρωί. Η πιο παραγωγική και δημιουργική ώρα της ημέρας σου φέρνει πολλές νέες ιδέες. Άνοιξε το ημερολόγιο σου κι άρχισε να γράφεις την μια μετά την άλλη σε μορφή σύντομης λίστας. Έτσι τους δίνεις λίγο χρόνο να ωριμάσουν για να δεις την αξία τους πριν να χαθούν για πάντα με την τελευταία γουλιά καφέ.
- Η καθημερινότητα που σε απασχολεί. Φιλοσόφησε με τον νου, νιώσε με την καρδιά. Οι άνθρωποι έτσι κατανοούμε τον κόσμο. Τα πρόσωπα μέσα σε μια ιστορία, αισθάνονται και δρουν. Όταν γνωρίζουμε καλύτερα την ανθρώπινη φύση μας, δημιουργούμε αληθοφανείς ήρωες και ηρωίδες με κίνητρα που δικαιολογούν την δράση τους. Για αυτό γράψε αυτές τις σημαντικές σκέψεις σε ένα ημερολόγιο κι όχι στα social media.
- Ανάπτυξη χαρακτήρα. Οι χαρακτήρες σου μιλούν σε ανύποπτο χρόνο. Κάνε καταγραφή διαλόγων με τα πρόσωπα που έρχονται σε σύγκρουση μέσα στην ιστορία σου. Καταγράψτε πιθανούς διαλόγους ακόμη κι αν δεν τους χρησιμοποιήσεις ποτέ. Δεν μπορείς να φανταστείς τι μπορεί να σου μαρτυρήσουν για τα κίνητρά τους τα αυθόρμητα λόγια τους.
- Περιγραφές περιβάλλοντος. Οι ήρωες και οι ηρωίδες σου ζουν μέσα σε μια δική τους πραγματικότητα που επηρεάζει την ζωή και τις αποφάσεις τους. Περιέγραψε το σπίτι, την δουλειά, το χόμπι, τα σημαντικά για εκείνους/ες αντικείμενα, την πόλη όπου ζει, τις σχέσεις μέσα στην οικογένειά τους, ότι θες. Μην τα χρησιμοποιήσεις όλα αυτά στο βιβλίο σου, εάν δεν είναι απαραίτητο. Είναι απλά μια χρήσιμη επεξεργασία μέσα σου. Κάπου μέσα στην αφήγησή σου θα σκάσουν μύτη όσο κι όπως χρειάζεται.
- Σχεδιαγράμματα και απεικονίσεις. Καταγράψτε ιδέες ή ακόμα και εικόνες, εάν μπορείτε να σχεδιάσετε και δεν έχετε βρει ακόμα λέξεις. Φτιάξτε σχεδιαγράμματα ροής της ιστορίας εάν λειτουργείτε καλύτερα με την μεγάλη εικόνα.
- Παράξενες ιδέες που δεν έχουν ακόμη την τελική τους μορφή. Μην τις αφήσετε να φύγουν. Ένα άγουρο φρούτο δεν το πετάμε στο σκουπίδια. Του δίνουμε μια ακόμη ευκαιρία. Όπως τα άγουρα ακτινίδια. Μπορούν να σαπίσουν ξινά ή μπορούν και να γλυκάνουν. Έτσι και οι ιδέες. Καμιά φορά μας εκπλήσσουν όμορφα.
Γράψε μια επιστολή στον μελλοντικό εαυτό σου
Οι σημειώσεις σου είναι για εσένα, σωστά; Γράψε λοιπόν επιστολές στον εαυτό σου. Κανείς δεν πρόκειται να τις διαβάσει, είναι γεμάτο spoiler. Όλοι θέλουν το μυθιστόρημα. Αναρωτήσου τι θα ήθελες σήμερα να σου υπενθυμίσεις αύριο.
Γράψε λίστες, κράτα σημειώσεις για τις ανοικτές υποθέσεις που άφησες πίσω σου καθώς η ιστορία προχώρησε μπροστά. Όπως, “Μην ξεχάσεις να αναφέρεις κάπου μέσα στην ιστορία, τι απέγιναν τα χρήματα που βρήκε ο Ακίνδυνος.” Όλοι νοιάζονται για το ποιος θα πάρει τα πολλά λεφτά στο τέλος κι όχι μόνο εάν θα αθωωθεί ο Ακίνδυνος. Γράψε διαλόγους που φαντάζεσαι ότι θα μπορούσαν να είχαν γίνει. Όταν ωριμάσει ο χρόνος, ξαναδιαβάζεις και τονίζεις τις αντιθέσεις που σε εξυπηρετούν. Συνεχίζεις να κάνεις τις τελικές διορθώσεις μέχρι να αρχίσει να κυλάει σαν νερό στο ποτάμι. Διάβασέ τα δυνατά, αναρωτήσου και απάντησε σε σένα. Σε σένα χρωστάς τις απαντήσεις. Το ημερολόγιο σου ως συγγραφέας είναι μια κουβέντα με τον εαυτό σου. Μην αφήνεις τίποτα αναπάντητο.
