Το Storytelling είναι η αγάπη που μοιραζόμαστε

- By ΑΦΡΟΔΙΤΗ ΜΑΝΟΥΣΑΚΗ

Μητέρα λέει παραμύθια.
Storytelling by mother.

“We are all storytellers. We all live in a network of stories. There isn’t a stronger connection between people than storytelling.”
Jimmy Neil Smith, ιδρυτής & επίτιμος πρόεδρος του I.S.C. -Tennessee

Η αφήγηση ως κοινωνικό και πολιτιστικό φαινόμενο.

Η αφήγηση ιστοριών είναι μια κοινωνική και πολιτιστική δραστηριότητα, που συχνά γίνεται με αυτοσχεδιασμό, θεατρικότητα και έμφαση όπου κρίνεται απαραίτητο. Όλοι μας απολαμβάνουμε την διήγηση μιας καλής ιστορίας, γιατί μας διασκεδάζει και μας ξεκουράζει ευχάριστα από την καθημερινότητα. Αποτελεί μέσο ανθρώπινης επικοινωνίας και είναι τελικά κάτι πολύ περισσότερο από απλή ψυχαγωγία. Κάθε πολιτισμός έχει τις δικές του αφηγήσεις (μύθους και θρύλους) που εκπαιδεύουν, διαμορφώνουν, μεταλαμπαδεύουν την πολιτιστική κληρονομιά και ενσταλάζουν ηθικές αξίες στην επόμενη γενιά.

Οι αφηγήσεις διατηρούν και μεταδίδουν παραδόσεις και αξίες από γενιά σε γενιά, καθώς χρησιμοποιείτε συχνά και ως ένα μέσο πειθούς. Διαμορφώνουν ταυτότητες και συμβάλλουν στην προσωπική ανάπτυξη των ακροατών τους. Αυτό επιτυγχάνεται μέσα από αφηγήσεις περιπετειών φανταστικών ηρώων ή και προσωπικών εμπειριών καμιά φορά, όπως συμβαίνει και στα μυθιστορήματα ενηλικίωσης (Bildungsroman). Τα μηνύματα κρύβονται συχνά σε φανταστικές πλοκές, θαρραλέους ή ακόμη και αντισυμβατικούς ήρωες και αντιήρωες που ωστόσο έχουν και ανθρώπινη πλευρά, προσδίδοντας μεγαλύτερη έμφαση κι αξία στο αφήγημα Μέσα από τις ιστορίες κάθε γενιάς, προωθείται η κοινωνική αλλαγή και η ευαισθητοποίηση για σημαντικά κοινωνικά θέματα, διαμορφώνεται η συλλογική μνήμη και η ιστορία ενός τόπου.

Αρχαίοι μύθοι και θρύλοι

Οι αρχαίοι μύθοι και θρύλοι αποτελούν ένα αναπόσπαστο μέρος της ανθρωπότητας. Στην δική μας εποχή παίρνουν πολλές διαφορετικές μορφές. Ζωντανεύουν μέσα σε μεγάλες και μικρές αφηγήσεις, από τα μυθιστορήματα μέχρι τα μικροδιηγήματα που ανθίζουν στα κοινωνικά δίκτυα, από τις ταινίες μέχρι τα σύντομα διαδικτυακά βίντεο, από το θέατρο μέχρι την παραστατική αφήγηση μικρών ιστοριών στην παρέα. Ένας μύθος, όποια μορφή και να πάρει στο πέρασμα του χρόνου, θα είναι πάντα ένα ισχυρό μέσο σύνδεσης του κοινωνικού συνόλου.

Ιστορίες, προσωπική ανάπτυξη και ανθρώπινη επαφή

Η αφήγηση ιστοριών λειτουργεί καταλυτικά στην ζωή μας, καθώς αλλάζει τον τρόπο που βλέπουμε τον κόσμο, διαμορφώνει τις πεποιθήσεις και τις αξίες μας, συμβάλει στην προσωπική μας ανάπτυξη και ενσυναίσθηση, και τελικά επηρεάζει τις σχέσεις μας με τους άλλους ανθρώπους.

Οι άνθρωποι μοιράζονται ιστορίες καθημερινά. Storytelling by friends.

Από τα πολύ παλιά χρόνια μια ανάγκη μας οδηγεί να μοιραστούμε την ανθρώπινη εμπειρία, την γνώση και τις πεποιθήσεις μας μέσα από μια πραγματική ή ακόμη και μια φανταστική ιστορία. Κάποιοι άνθρωποι αποδεικνύονται πολύ καλοί στην δημιουργία και στην αφήγηση ιστοριών που μαγνητίζουν τους άλλους και αυτό το χάρισμα τους δίνει μια ξεχωριστή θέση ανάμεσά μας. Οι χαρισματικοί αφηγητές διεκδικούν μια θέση στην καρδιά μας και αναζητούν πάντα την πιο ευφάνταστη ιστορία και την πιο δυνατή αφήγηση.

Λειτουργία της αφήγησης

Οι αφηγητές συνήθως χρησιμοποιούν τις ποιο αποτελεσματικές τεχνικές αφήγησης και περιγραφής των γεγονότων στο κοινό τους, εκείνες δηλαδή που μιλούν στο συναίσθημα.

Μια δυνατή ιστορία επικοινωνεί με το θυμικό μας και μας χειραγωγεί, καθώς προκαλεί δυνατά συναισθήματα και μας συναρπάζει. Όταν οι περιπέτειες των ηρώων κλιμακώνονται, η αγωνία παρατείνεται και η τελική εξέλιξη γίνεται η πολυπόθητη αλήθεια που μας φανερώνεται.

Οι ήρωες, αν και πλάσματα της φαντασίας, αποτελούν μια σύνθεση από στοιχεία της πραγματικότητας. Συχνά ταυτιζόμαστε μαζί τους, πονούμε κι ελπίζουμε στις κατάλληλες επιλογές τους που θα φέρουν μια καλή έκβαση στην επίλυση των προβλημάτων τους. Βρίσκουμε κοινά σημεία μαζί τους όσον αφορά ανθρώπινους φόβους, όνειρα κι επιθυμίες και η ενσυναίσθηση λειτουργεί τόσο δυναμικά που μοιάζει με δική μας βιωμένη εμπειρία.

Η χρήση αισθητηριακών λεπτομερειών στην αφήγηση, δηλαδή περιγραφών που αναφέρονται στις πέντε αισθήσεις μας καταγράφονται δυναμικά, καθώς νέες εικόνες γεννιούνται από μια σύνθεση ανάλογων δικών μας εμπειριών.

Οι ήρωες, τα προβλήματα, οι αποφάσεις και τα αποτελέσματα αυτών, είναι λογικές συνδέσεις που καταγράφονται ξεκάθαρα σε ένα εγκέφαλο που έχει μάθει να ανακαλεί γνώσεις και μνήμες μέσα από ένα δίκτυο ατέλειωτων συνδέσεων. Η νέα γνώση και έμμεση εμπειρία που αποκτάται μέσα από τις αφηγήσεις, αρχειοθετείται με ένα σύνθετο σύστημα και ανακαλείται με το κατάλληλο ερέθισμα-κλειδί. Με αυτόν τον τρόπο η αφήγηση διδάσκει.

Οι ιστορίες συχνά δημιουργούνται με στόχο να ενεργοποιήσουν ένα κοινό να δράσει. Τέτοιες ιστορίες είναι τα μυθιστορήματα που πραγματεύονται σύγχρονα θέματα, όπως ο ρατσισμός, η βία και άλλα σοβαρά κοινωνικά ζητήματα μέχρι και μια διαφήμιση λίγων δευτερολέπτων με πρωταγωνιστές σύγχρονους συνανθρώπους μας.

Συνοψίζοντας

H αφήγηση δεν είναι απλά η δημιουργία μιας περιπέτειας. Είναι ένα παιχνίδι ανάμεσα στο φιλόδοξο αφηγητή και στο γεμάτο περιέργεια κοινό του. Είναι ένας ολόκληρος μηχανισμός μετάδοσης εμπειρίας και γνώσης μέσα από τις ιστορίες. Χρησιμοποιεί τον τρόπο που ο εγκέφαλός μας κατανοεί αυτόν τον κόσμο και μαθαίνει μέσα από όσα συμβαίνουν σε εμάς, αλλά και μέσω της ενσυναίσθησης, στους άλλους ανθρώπους. Η ανθρώπινη δημιουργικότητα βρίσκει πολλές μορφές έκφρασης και διήγησης που όλες τους στοχεύουν με τον δικό τους μοναδικό τρόπο στο συναίσθημα και στην ταύτισή του κοινού με τα πρόσωπα που πάσχουν για να επηρεάσει αποτελεσματικά. Γίνεται φορέας παράδοσης, πολιτισμού, παιδείας, κοινωνικής αλληλεπίδρασης και συνοχής.